ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Ε. Γάκη

 

Συνταγματικά κείμενα πριν την   Επανάσταση του 1821 (Χάρτα του Ρήγα και τα Συντάγματα των Επτανήσων)

 

Το πρώτο συνταγματικό ελληνικό κείμενο είναι η Χάρτα του Ρήγα Φεραίου Βελεστινλή, η νέα πολιτική διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης, της Μ. Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας το οποίο συντάχτηκε υπέρ των νόμων, της  ελευθερίας, της αδελφότης, της ισότης  και της πατρίδος.

Ο Ρήγας εκφράζοντας τις τάσεις της αστικής τάξης, που άρχισε να δημιουργείται και να ακμάζει στην Ελλάδα κατά κύριο λόγο, αλλά και στην υπόλοιπη Βαλκανική, θέλησε να συνδέσει την απελευθέρωση των βαλκανικών λαών με τις δυνάμεις και τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Σκοπός του είναι η διάλυση  της οθωμανικής  αυτοκρατορίας  με την βοήθεια του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, Στρατηγού τότε της Γαλλικής Επανάστασης.  Ο βασικότερος όμως σκοπός του  είναι η δημιουργία μιας  ομοσπονδίας  εθνοτήτων ελεύθερων που θα αντικαταστήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η βασική του έννοια ήταν το κράτος που εν τέλει θα προέκυπτε να είχε χαρακτήρα ελληνικό. Αυτό ήταν απόρροια του γεγονότος ότι το ελληνικό στοιχείο ήταν έντονο και διάσπαρτο σε παροικίες που υπήρχαν σ όλη την βαλκανική χερσόνησο, στην Κεντρική Ευρώπη, στην Μικρά Ασία και στον Εύξεινο Πόντο. Γι΄ αυτόν η δημοκρατία είναι << μια, μ όλον όπου συμπεριλαμβάνει εις τον κόπον της τα διάφορα γένη και θρησκείας>>. Αυτό σημαίνει ότι αντιλαμβάνεται την δημοκρατία σαν μια έννοια που στους κόλπους της περιλαμβάνει διαφορετικά γένη αλλά και όλες τις θρησκείες τον Χριστιανισμό, Τουρκισμό, Ιουδαϊσμό, χωρίς διακρίσεις και αφορισμούς.  Το σύνταγμα του Ρήγα απαρτίζεται από μια διακήρυξη με 35 άρθρα αναφερόμενα στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα του ανθρώπου, αντίστοιχο με τις διακηρύξεις των γαλλικών επαναστατικών συνταγμάτων και από 122 άρθρα, τα οποία είναι και πιστή μετάφραση του γαλλικού συντάγματος και του ιακωβίνικου Συντάγματος του 1793.

Βασικό είναι το άρθρο 21, όπου ορίζει ότι << το έθνος παρασταίνει όλο το πλήθος του λαού, το οποίο είναι ως θεμέλιο της εθνικής παραστάσεως και όχι μόνον οι πλούσιοι ή οι προεστοί, τουρκιστί κοτζαμπάσηδες>>. Στο συγκεκριμένο άρθρο,  διαφαίνεται ότι την δύναμη για την κατάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ο Ρήγας την στηρίζει στις  λαϊκές μάζες, τις οποίες και θεωρεί πυλώνα του έθνους. 

Στο άρθρο 22, διακηρύσσει τα  κοινωνικά δικαιώματα << όλοι χωρίς εξαίρεσιν έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η πατρίς έχει να καταστήση σχολεία εις όλα τα χωριά δια τα αρσενικά και θηλυκά παιδιά. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή με την οποία λάμπουν τα ελεύθερα έθνη….>>. Συγκεκριμένα αναφέρεται στην  υποχρέωση αλλά και στο ίσο δικαίωμα του λαού στην εκπαίδευση.  

Τέλος, το άρθρο 35 της διακήρυξης διαγράφει όλα τα ιδιωτικά και κοινοτικά χρέη << όπου εχρεωστούντο προ πέντε χρόνων και εις  αυτό το διάστημα επληρώνετο διάφορον εις τους δανειστάς …. διότι διπλώνουν τα κεφάλαια εις πέντε χρόνους >>.

Με το άρθρο 14 θεσπίζεται η βασική αρχή nullum crimen nulla poena sine lege (κανένα έγκλημα καμιά ποινή χωρίς υφιστάμενο νόμο) αλλά και απαγόρευση της αναδρομικότητας των ποινικών νόμων, επίσης στο τεκμήριο της αθωότητας του κατηγορουμένου, την απαγόρευση των βασανιστηρίων και της δουλείας και τέλος την αναλογία της ποινής. Όλες οι παραπάνω αρχές στοιχειοθετούν μέχρι και σήμερα βάσεις  του ποινικού δικονομικού δικαίου αλλά και της νομολογίας των ανώτατων δικαστηρίων της χώρας μας.

Το άρθρο 120 παρ. 1 Σχ. Συντ. προβλέπει την παροχή ασύλου σε << όλους τους αδικημένους ξένους και όλους τους εξωρισμένους από την πατρίδα των δι αιτίαν της ελευθερίας >>.  Αλλά και στο άρθρο 122 διαφαίνεται ο φιλελεύθερος χαρακτήρας του πολιτεύματος που υποστήριζε ο Ρήγας << το Σύνταγμα εγγυάται την απόλαυσιν όλων των δικαίων του ανθρώπου.>>. Βασικό συστατικό στοιχειού του πολιτεύματος που σχεδίασε ο Ρήγας είναι η καθιέρωση της ελληνικής γλώσσας. << όλοι οι νόμοι και οι προσταγαί γίνονται εις την απλήν των Ελλήνων  γλώσσα, ως πλέον ευκατάληπτον και εύκολον να σπουδασθή απ όλα τα εις το βασίλειον τούτο εμπεριεχόμενα γένη>>. Αλλά και οι δικαστικές αποφάσεις εκδίδονται << εν ονόματι του Ελληνικού Λαού >> (άρθρο 61).

Στη συνέχεια ακολουθούν τα τρία Συντάγματα της Επτανήσου (1800-1807)  τα οποία εκφράζουν το δίκαιο ενός εξαρτημένου κράτους γαιοκτημόνων, που για να διατηρήσουν τα προνόμια τους πάνω στους δουλοπάροικους, γίνονται πρόθυμα όργανα της ξένης κατοχής. Μορφή του πολιτεύματος των Επτά Νήσων είναι ενιαίο και αριστοκρατικό.  

Πρώτο το σύνταγμα του 1800, που επιβλήθηκε με την συνθήκη της Ρωσίας – Τουρκίας της 21.03.1800, καθιερώνει ολιγαρχική διακυβέρνηση του καθενός από τα 7 νησιά και των Επτά Ηνωμένων Νήσων, από συμβούλια ευγενών. (nobili). Τα άτομα που συγκροτούν τα συμβούλια ευγενών κατάγονται από τις Νήσους τάξεις Ευγενών. Αλλά μόνο τέτοιος τίτλος δεν θεμελιώνει δικαίωμα στη Συνταγματική Ευγένεια, αλλά αρκεί για την πιστοποίηση της ιθαγένειας γεννηθέντων εκτός Επτανήσου. Οι ευγενείς σωρευτικά πρέπει να διατηρούν τα ακόλουθα προαπαιτούμενα ήτοι την ιθαγένεια, την γέννηση εντός νομίμου γάμου, ετήσιο ρευστό εισόδημα, να μην ασκούν οι ίδιοι βάναυση τέχνη ή χειρονακτικό επάγγελμα, να μην  διατηρούν οι ίδιοι κατάστημα, να διάγουν βίο ευαγή, να γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, να μην έχουν καταδικαστεί για ποινικά αδικήματα, να μην έχουν χρεοκοπήσει δόλια και να μην έχουν οφειλές στο Δημόσιο.   Επικρατούσα θρησκεία του Κράτους είναι η Ελληνορθόδοξη. Αλλά και η Ρωμαιοκαθολική θρησκεία είναι αναγνωρισμένη και προστατευόμενη.  Στη συνέχεια το Σύνταγμα του 1803, της γαλλικής προστασίας, συντάχθηκε από το νομοθετικό σώμα των Ιονίων Νήσων. Ορίζει ότι η δημοκρατία είναι αριστοκρατική και η εξουσία ανήκει στην συνταγματική ευγένεια (nobilita costituzionale) με βάση την κτηματική περιουσία. Οι γενικές συνελεύσεις των ευγενών ονομάζονται Σύγκλητοι.  Τέλος το σύνταγμα του 1807 της αγγλικής που δόθηκε από τον Βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο Γ, ορίζει αρχηγό της εκτελεστικής εξουσίας ένα Άγγλο αρμοστή διορισμένο από τον βασιλιά και νομοθετικό σώμα από 40 βουλευτές, 11 διορισμένους και 29 εκλεγμένους από το σώμα των ευγενών εκλεκτόρων. (corpo dei nobili elettori). Δημιουργείται ένα αυτόνομο κράτος ονομαζόμενο το Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων Νήσων.

 

 

Πηγές

 

Ηλίου Η. Το Σύνταγμα και Αναθεώρηση του, εκδόσεις Θεμέλιο, 1975

Ζέβγου Γ., Σύντομη μελέτη της νεοελληνικής ιστορίας, β έκδοση, εκδόσεις τα Νέα Βιβλία, Αθήνα , 1945

Σβώλου Αλ. Συνταγματικόν δίκαιον, 1934 και 1942

Σαριπόλου Ν. ,Συνταγματικό Δίκαιο, 1923

Τρικούπη Σπ. , Ιστορία Ελληνικής Επαναστάσεως, 1994, εκδότης Λιβάνης