Χριστόφορος Γεωργόπουλος. Ιστορική αφήγηση και αξιολογική ουδετερότητα.

Χριστόφορος Γεωργόπουλος. Ιστορική αφήγηση και αξιολογική ουδετερότητα.

     Έχουμε επανειλημμένως τονίσει πως για μια κριτική, ιστορική ή κοινωνιολογική προσέγγιση είναι αδύνατον να υπάρξει αξιολογική ουδετερότητα. Κάθε γνώση, τουλάχιστον στις ανθρωπιστικές επιστήμες, φέρει συγκεκριμένο πολιτικό περιεχόμενο, αντανακλά ορισμένη πολιτική και κοινωνική κατασκευή. Κάθε γνώση για κάποιον παράγεται και κάποιον εξυπηρετεί. Ο καθορισμός του θέματος της έρευνας, οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι και η προέλευσή τους, η οριοθέτηση του ερευνητικού πεδίου, η επιλογή της βασικής βιβλιογραφίας, η διάρθρωση του κεντρικού επιχειρήματος, όλα ενέχουν και προ-υποθέτουν μία αξιολογική, ευρύτερα ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση.

     Σε επίπεδο εγκληματολογίας, ο μελετητής που θα επιλέξει να αναζητήσει τα αίτια του εγκλήματος σε βιολογικούς παράγοντες, αποκλείοντας από το πεδίο έρευνας τις κοινωνικές και οικονομικές δομές, πραγματοποιεί συνειδητή αξιολογική τοποθέτηση. Ο μελετητής που θα χρηματοδοτηθεί από μία ιδιωτική εταιρία, δεν μπορεί παρά να ευθυγραμμιστεί προς τις απαιτήσεις της εταιρίας που αποβλέπει σε άμεσα, βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, ικανά να αυξήσουν τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα εντός της αγοράς και να αποφέρουν το μέγιστο κέρδος. Ο μελετητής που θα χτίσει το επιχείρημά του πάνω στις θεωρίες των Lombroso και Ferri είναι εξίσου ιδεολογικά και αξιολογικά φορτισμένος με τον μελετητή που θα βασιστεί στις αναλύσεις των Vidal και Chomsky. Στα περί τρομοκρατίας, ο μελετητής που θα θέσει ως βάση για την μελέτη του την βιβλιογραφική παραγωγή του RAND, ερευνητικού κέντρου συστημένου και χρηματοδοτούμενου από την αμερικανική αεροπορία, είναι εξίσου ιδεολογικά φορτισμένος με εκείνον που θα στηριχθεί στα γραπτά των Howard Zinn και Samir Amin.

     Ακόμη όμως και η χρήση ορισμένων όρων-λέξεων σε συγκεκριμένο πλαίσιο και ο συνακόλουθος αποκλεισμός άλλων, συχνά εμπεριέχει αξιολογική επιλογή. Ο ερευνητής που κάνει λόγο για «σωφρονιστικά καταστήματα» και όχι για «φυλακές», για «κέντρα φιλοξενίας» και όχι «στρατόπεδα συγκέντρωσης» μεταναστών, για «εργασιακή εφεδρεία» και όχι «απόλυση», πραγματοποιεί μία συγκεκριμένη, συνειδητή, ιδεολογικά φορτισμένη επιλογή.

     Τις ίδιες αρχές ακολουθούμε όταν αφηγούμαστε ιστορικά γεγονότα[1]. Ένα από τα μεγαλύτερα καθάρματα που γνώρισε ποτέ αυτός ο κόσμος, ο γνωστός και μη εξαιρετέος κατά συρροή φονιάς των λαών Henry Kissinger, είπε κάποτε πως «ιστορία είναι η μνήμη των κρατών». Πράγματι, οι αφηγήσεις της επίσημης ιστορίας και των αυτοαποκαλούμενων αντικειμενικών, αμερόληπτων παρατηρητών της γίνονται από την οπτική γωνία των ηγετών και των εξουσιαστικών ελίτ. Η δική μας οπτική γωνία είναι κάπως διαφορετική και τυχαίνει να μην ταυτίζεται με την μνήμη των κρατών. Τα έθνη δεν είναι και δεν υπήρξαν ποτέ κοινότητες. Όταν η ιστορία μίας χώρας παρουσιάζεται ως ιστορία μίας οικογένειας, τότε αποκρύπτονται οι λυσσαλέες συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα σε κατακτητές και κατακτημένους, σε αφέντες και δούλους, σε καπιταλιστές και εργάτες, σε εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, σε άτομα διαφορετικής φυλής και φύλου.

     Ενόψει της αναπόφευκτης επιλογής στρατοπέδου, που προκαλείται από την επιλεκτικότητα και την έμφαση που δίνει ο καθένας στα διαφορετικά ιστορικά γεγονότα, εμείς επιλέγουμε να διηγηθούμε την ιστορία από την πλευρά των Παλαιστινίων και όχι του Ισραήλ, από του ΡΚΚ και όχι του φασιστικού τουρκικού κράτους, των Σαντινίστας και όχι των Κόντρας, του MLN και όχι της εγκάθετης των ΗΠΑ στρατιωτικής δικτατορίας της Ουρουγουάης, των μαχητών του IRA και όχι του βρετανικού ιμπεριαλισμού, από την πλευρά του Βιετνάμ, της Γουατεμάλας, του Ελ Σαλβαδόρ, της Νικαράγουας, του Σουδάν, της Χιλής, της Αργεντινής, του Ανατολικού Τιμόρ και των απειράριθμων θυμάτων του ιμπεριαλισμού, του νεοφιλελευθερισμού, των πολυεθνικών, των πλανηταρχών και των Kissinger. Διότι, όπως έλεγε ο μεγάλος Albert Camus, σε έναν τέτοιο κόσμο συγκρούσεων, σε ένα κόσμο θυμάτων και δημίων, είναι καθήκον κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου να μην ταχθεί με τους δημίους.

---

[1] Λεπτομερέστερη αναφορά στις εν λόγω αρχές ο αναγνώστης μπορεί να βρει στο μνημειώδες έργο του Howard Zinn “A People’s History of the United States”, σελ. 20-23. Πρόκειται για πολυσέλιδο τόμο, μία αντι- ιστορία των ΗΠΑ, όπως την βίωσαν οι Ινδιάνοι, οι μετανάστες, οι γυναίκες, οι δούλοι, οι φτωχοί και κάθε λογής περιθωριοποιημένοι.