Χριστόφορος Γεωργόπουλος. Αντιρατσισμός και επαγγελματικός αθλητισμός.

     Ο επαγγελματικός αθλητισμός αποτελεί δομικό συστατικό των μηχανισμών κατήχησης. Ένα σημαντικότατο ποσοστό της διανοητικής μας προσπάθειας απορροφάται από αυτόν τον τομέα. Είναι τρομακτική η αντίθεση ανάμεσα στις γνώσεις, την κριτική ανάλυση, την οξυδέρκεια, την αυτοπεποίθηση που διαθέτουμε κουβεντιάζοντας για τα σπορ και στην ατολμία, την άγνοια, την απελπισία, την αδιαφορία που παρατηρείται όταν η συζήτηση έρθει σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Και επειδή κάθε εξουσιαστικό μοντέλο στηρίζεται σε πολίτες αδιάφορους και ανενημέρωτους, τα προβαλλόμενα πρότυπα οφείλουν να αποστασιοποιηθούν από κάθε πολιτικό στοιχείο.

      Ο σύγχρονος αθλητισμός τηρεί με θρησκευτική ευλάβεια την απαίτηση του απολίτικου αθλητή- σταρ. Οι Ολυμπιακοί αγώνες της ντόπας και των χημικών, των πολυεθνικών και της βιομηχανίας παραγωγής θεάματος δημιουργούν αθλητές- ιδιοκτησία των εταιριών. Με κάθε δήλωση και κίνησή τους να υπόκειται στην έγκριση των χορηγών και των διαφημιστών, το να εκφραστούν κοινωνικές ανησυχίες ή έστω έμμεσες πολιτικές θέσεις μοιάζει απίθανο, αν όχι κωμικό. Ο αθλητής είναι εικόνα, χρήμα, ρεκόρ, πάντως όχι άνθρωπος.

     Ας δούμε όμως δύο παράξενες ιστορίες από την μακρινή εκείνη εποχή που (πρωτ)αθλητής ήταν ακόμη άτομο με προσωπικότητα και ευαισθησίες, χωρίς να έχει αποστασιοποιηθεί, υπό την ιδιότητα του σταρ, από τον κοινωνικό του περίγυρο.

     Ολυμπιακοί Αγώνες Μέξικο, 16 Οκτωβρίου 1968. Ο Αφροαμερικανός αθλητής Tommie Smith κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στα 200 μέτρα με το ασύλληπτο τότε 19.83, χρόνος που ακόμη και σήμερα κατατάσσεται ανάμεσα στους κορυφαίους όλων των εποχών. Στην τρίτη θέση θα βρεθεί ο συμπατριώτης του John Carlos, πίσω από τον Αυστραλό Peter Norman. Το τελετουργικό της απονομής, λίγες ώρες αργότερα, θα έμενε στην ιστορία ως η κορυφαία και πιο θαρραλέα πολιτική πράξη στην ιστορία των αγώνων. Οι δύο αθλητές θα ανέβουν στο βάθρο χωρίς παπούτσια, φορώντας μόνο μαύρες κάλτσες, για να υπενθυμίσουν πως η στιγμιαία λάμψη της δόξας δεν ήταν ικανή να διαγράψει μία ζωή μέσα στη φτώχεια. Ο Carlos θα αφήσει ανοιχτό το πάνω μέρος της στολής του, εκφράζοντας την αλληλεγγύη του προς το εργατικό κίνημα των ΗΠΑ. Με τα κεφάλια σκυμμένα θα αρνηθούν να κοιτάξουν την αμερικανική σημαία και θα υψώσουν τη γαντοφορεμένη γροθιά τους, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις φυλετικές διακρίσεις και την επίσημη ρατσιστική νομοθεσία των ΗΠΑ. Η ''μαύρη γροθιά'' ήταν το σύμβολο και σήμα-κατατεθέν του αγωνιστικού κινήματος της ''Μαύρης Δύναμης'', ενός κινήματος με χαρακτήρα όχι μόνο αμυντικό απέναντι στην καταπίεση των λευκών αλλά δυναμικό, με έμφαση στη φυλετική υπερηφάνεια και πάγια αιτήματα για δημιουργία αυτόνομων δομών εντός της αφροαμερικανικής κοινότητας. Αξίζει να σημειωθεί πως ο (λευκός) Norman στήριξε έμπρακτα την κίνηση των συναθλητών του, φέροντας διακριτικά υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Smith σε δύο φράσεις θα αποτυπώσει την ιστορική πραγματικότητα του φυλετικού ρατσισμού και θα σηκώσει με τον πιο γενναίο τρόπο στους ώμους του όλους τους μαύρους συμπατριώτες του. ''Αν κερδίσω είμαι Αμερικανός, όχι Αφροαμερικανός. Αν κάνω κάτι κακό, είμαι αράπης''. Όταν ο αθλητής είναι πρότυπο, έμπνευση, υπόδειγμα θάρρους και εντιμότητας. Όταν ο άνθρωπος δεν αλλοτριώνεται, ακόμη και αν βρεθεί στην κορυφή του κόσμου. Πόσο ξένο μοιάζει αυτό το παράδειγμα στις μέρες μας.

     Ακόμη παλιότερα, το 1936, η Γερμανία θα φιλοξενούσε τη μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση, με τη χιτλερική προπαγάνδα να ευελπιστεί σε επιβεβαίωση των ρατσιστικών θεωριών περί υπεροχής της άριας φυλής. Όμως από τις 3 μέχρι τις 9 Αυγούστου ένας Αφροαμερικανός, κατά ειρωνική σύμπτωση εγγονός σκλάβου, ο Jesse Owens, θα κατέρριπτε κάθε βιολογική θεωρία των Ναζί και θα ταπείνωνε τον Χίτλερ μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου. Θα αναδειχθεί σε αδιαφιλονίκητο πρωταγωνιστή των αγώνων με 4 χρυσά μετάλλια (100μ, 200μ, μήκος, 4χ100μ). Πριν την απονομή των 100μ. o Χίτλερ θα θυμηθεί μία επείγουσα δουλειά και θα αποχωρήσει απο το στάδιο. Και αν η κυριαρχία του Owens ήταν εκ του αποτελέσματος ευεργετική αλλά όχι άμεσα πολιτική πράξη- θυμίζουμε ότι ο Owens καταδίκασε αργότερα την πολιτικοποίηση των αγώνων από τους Smith και Carlos- εκείνο που αξίζει να υπογραμμίσουμε είναι πως ο αργυρός στο μήκος Γερμανός Luz Long, μεγάλη ελπίδα των Ναζί, όχι μόνο διατήρησε άψογες σχέσεις με τον Owens αλλά ο ίδιος τον βοήθησε με συμβουλές πριν τον αγώνα. Λένε πως η αξία του ηττημένου δίνει ακόμη μεγαλύτερη αξία στο νικητή και πως ο σπουδαίος αθλητής είναι πρώτα από όλα σπουδαίος άνθρωπος. Είναι βέβαιο πως και τα δύο ισχύουν για τον Long. Μέσα στην παραφροσύνη της ναζιστικής Γερμανίας πέρασε ένα ηχηρό, διαχρονικό μήνυμα. Οι επιμέρους φυλές, οι εθνικές ομάδες, οι άνθρωποι μεμονωμένα δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν. Τα εθνικά και φυλετικά μίση κατασκευάζονται από εξουσίες που στρέφουν την προσοχή των καταπιεζομένων σε ζητήματα μακριά από εκείνα που πραγματικά τους απειλούν, προκειμένου όχι απλά να νομιμοποιηθούν αλλά να γίνουν αποδεκτές και επιθυμητές ως ομπρέλες προστασίας. Πόσο επίκαιρο μοιάζει αυτό το μάθημα στις μέρες μας.