Κυριακή Νικολάου. Δια βίου μάθηση ή δια βίου ανασφάλεια;

Κυριακή Νικολάου.  Δια βίου μάθηση ή δια βίου ανασφάλεια;

Το 1945 το κράτος πρόνοιας εισάγει τον πομπώδη όρο “δια βίου εργασιακή απασχόληση”, με άλλα λόγια, εγγυάται την εξασφάλιση της  δια βίου επιβίωσης. Με την παγκοσμιοποίηση, η παράφραση αυτού εξυπηρετείται μέσω του “δια βίου μάθηση”.

Όλοι, όλες και όλα αξιολογούνται εκ του αποτελέσματος. Η οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας ευθυγραμμίζεται με τα πρότυπα της παραγωγικής μεγιστοποίησης. Εργαλειακή η παιδεία και αποσπασματική, υπηρετεί το ίδιο αναπτυξιακό μοντέλο που τη δημιουργεί. Στην πραγματικότητα ούτε στόχος υπάρχει για να προωθηθεί ο συνολικός διαθέσιμος γνωσιακός κοινωνιακός πλούτος[1] αλλά ούτε και φιλοδοξεί το κράτος να επανεκπαιδεύσει τις αποδυναμωμένες μάζες στο σύστημα εργασιακής απασχόλησης.

Δεν μπορεί παρά να μην είναι τυχαίο ότι στις διαρκείς φάσεις συρρίκνωσης του παραγωγικού εργασιακού δυναμικού και της αύξουσας εργασιακής ανασφάλειας ένα μεγάλο τμήμα της ανεργίας και της μη απασχολησιμότητας μετακυλίεται στους ανύποπτους και τους νεότερους. Διαρκή κύματα φυγής επιστημόνων προς το εξωτερικό, βεβαιώνουν την τάση προς μετανάστευση κυρίως των νεότερων.[2]  Σύμφωνα με την εφημερίδα 'το Βήμα' ενδεικτικό της ανεργίας και της ανασφάλειας στη χώρα όπως έδειξε  έρευνα της Κάπα Research, είναι ότι επτά στους δέκα Έλληνες απόφοιτους επιθυμούν να φύγουν στο εξωτερικό για να εργαστούν, ενώ ένας στους δέκα ήδη ψάχνει για δουλειά σε άλλη χώρα ή προσπαθεί να συνεχίσει τις σπουδές του στο εξωτερικό για να αποκτήσει πρόσβαση σε άλλες αγορές εργασίας. Από εκείνους οι οποίοι δηλώνουν πρόθυμοι να εργαστούν στο εξωτερικό το 66,4% δηλώνει ότι το κάνει για να έχει καλύτερη ποιότητα ζωής συνολικά, το 44,7% για να βρει μια καλή δουλειά και το 32,6% για να διασφαλίσει περισσότερη αξιοκρατία στην εξέλιξή του. Μάλιστα, το 60,7% δηλώνει ότι θα προτιμούσε μια θέση εργασίας με προοπτική καριέρας στο εξωτερικό παρά μια μόνιμη θέση εργασίας στον ιδιωτικό ή στον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα.[3]

Παράλληλα, όσο αυξάνεται το μορφωτικό επίπεδο των νέων τόσο δυσκολεύονται να βρουν εργασία. Ενώ στις αναπτυγμένες χώρες η ανεργία μειώνεται όσο αυξάνεται το εκπαιδευτικό επίπεδο, στην Ελλάδα δε συμβαίνει το ίδιο. Οι αμοιβές εργασίας αυτών που έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα είναι πολύ κατώτερες σε σχέση με όσους εξακολουθούν να δουλεύουν στο εξωτερικό. Κυρίως όμως, οι αμοιβές δεν αυξάνονται με την αύξηση του εκπαιδευτικού επιπέδου.[4] 

Η δια βίου μάθηση διαθέτει ακόμη ένα άλλοθι. Η ατομική υπευθυνότητα αναδεικνύεται ως ο διαρκής κανόνας επιβίωσης για όλους σε κάθε στιγμή και για όλες τις ηλικίες. Καμιά γνώση δεν εξασφαλίζει εργασία στο διηνεκές. Στην απόλυτα εξατομικευμένη κοινωνία, η εκπαιδευτική και εργασιακή μοίρα του καθενός αποσυνδέεται από την κοινωνική προκοπή, από την προκοπή του συνόλου, ενώ όλοι μας καλούμαστε να αντιπαρατεθούμε με όλους με βάση τα συγκριτικά αποτελέσματα. Η ιδιόκτητη γνώση δομείται ως ιδιαίτερος συντελεστής παραγωγής, για αυτό και διαφοροποιείται η αμοιβή ανάλογα με τη θέση ιεραρχίας σε κάθε εργασιακό περιβάλλον.

Κάποτε ο άνεργος μπορούσε να περισώσει, να περιφρουρήσει την αξιοπρέπεια του αποδεχόμενος για κάποιο διάστημα την αλληλεγγύη που του επέτρεπε να μη χάσει τη φυσική του υπόσταση. Σήμερα μετατρέπεται άμεσα σε επαίσχυντο επαίτη, τρέφεται σε συσσίτια. Σε αντιπαράθεση με τον άνεργο του παρελθόντος ο σημερινός μη απασχολήσιμος δε στιγματίζεται μόνο ως άχρηστος, αλλά αυτοστιγματίζεται ως ανάξιος. Επιπλέον η αποτυχία και η φτώχεια ενεργοποιούν  τόσο αισθήματα αιδούς όσο και  ενοχής. Άμεσα με αυτό συνδέεται το γεγονός της κατακόρυφης αύξησης αυτοκτονιών στη χώρα.[5]

Βιβλιογραφία

Μπάουμαν, Ζ. Η εργασία, ο καταναλωτισμός και οι νεόπτωχοι, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2002

Τσουκαλάς, Κ. Η επινόηση της ετερότητας, Αθήνα, Καστανιώτης, 2010

---

[1] Ή, στη νεοφελελεύθερη αργκό των τελευταίων δεκαετιών, το συνολικά διαθέσιμο γνωσιακό κεφάλαιο.

[2]     Παναγιώτα Καρλατήρα , άρθρο “Μετανάστες 7.500 χιλιάδες Έλληνες γιατροί σε έξι χρόνια”, 03/082014,http://www.protothema.gr/greece/article/400020/metanastes-7500-ellines-giatroi-se-exi-hronia-/

[3]     Τόνια Τσακίρη, άρθρο “Οι Ελληνες φεύγουν στο εξωτερικό για εργασία. Μεγάλη αύξηση ροής σε Βρετανία, Γερμανία, Νορβηγία και Βέλγιο”16/01/2014, http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=557343

[4]     Σάκης Αποστολάκης, άρθρο “Κύμα φυγής επιστημόνων στο εξωτερικό”, 23/05/2013, http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=365224

[5]     Άρθρο “Διπλασιάστηκαν οι αυτοκτονίες στα χρόνια της κρίσης. Εφιαλτικά στοιχεία” http://tvxs.gr/news/ellada/diplasiastikan-oi-aytoktonies-sta-xronia-tis-krisis