Καψαλιάρη, Αθανασία. Παιδικά τραύματα: Διαστάσεις της εκπαιδευτικής γενοκτονίας. (β) Προς το συγκεκριμένο.

Καψαλιάρη, Αθανασία.

Παιδικά τραύματα: Διαστάσεις της εκπαιδευτικής γενοκτονίας.

(β) Προς το συγκεκριμένο. 

(συνέχεια από το Α – Το γενικό θεωρητικό πλαίσιο)

Μια μορφή αλλοτρίωσης του ανθρώπινου υποκειμένου είναι αυτή που ξεκινά από το εκπαιδευτικό σύστημα. Τι θα απαντούσαν άραγε οι φορείς χάραξης εκπαιδευτικής πολιτικής στον πολιτισμό των Ινδιάνων, των Αβορίγινων και της Αφρικής, όπου το δικό τους εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι αλλοτριωτικό του υποκειμένου; Πόσο δίκιο έχουν οι Ψυχολόγοι της Αφρικής όταν μιλούν για τον εθνοκεντρισμό της δυτικής εκπαίδευσης σε παγκόσμια κλίμακα, θεωρώντας τα αφρικανικά πανεπιστήμια θυγατρικές των πολυεθνικών πολιτιστικών επιχειρήσεων του Δυτικού Κόσμου, όπου το Αφρικανικό στοιχείο και ο πολιτισμός είναι σε έκλειψη. Η κυριαρχία επί της Αφρικής έχει διαιωνιστεί μέσω της δυτικής εκπαίδευσης, δημιουργώντας μια καινούρια τάξη ‘νεο-διανόησης’. Η εκπαίδευση δεν αντανακλά τη φιλοσοφία των χωρών της Αφρικής. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, σύμφωνα με την άποψη που εξέφρασε η Agyakwa (1976), για την Γκάνα η οποία δεν έχει κανένα εκπαιδευτικό σύστημα που προέρχεται και βασίζεται στης δικές της πολιτιστικές αξίες. Ακόμη και οι συστάσεις της Εθνικής Επιτροπής για την Ανώτατη Εκπαίδευση, ένα σώμα που διορίζεται από το κοινοβούλιο της συμφιλίωσης της Νότιας Αφρικής, έχει αμφισβητηθεί για την αποτυχία του να παράσχει μια συνεκτική φιλοσοφία της εκπαίδευσης με βάση την ανάγκη για Εξαφρικανισμό (africanisation, Pearce, 1996). ^[[1]]

                Αυτή η εμπειρία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συλλογικό τραύμα, με ιδιαίτερα τραυματικές επιπτώσεις στα παιδιά. Μήπως, εκεί δεν βασίζονται οι σύγχρονες προεκτάσεις της παθολογικοποίησης της παιδικής ηλικίας, η οποία στοχεύει στην ελαχιστοποίηση των πολιτισμικών και ατομικών διαφορών; Ποτέ άλλοτε όπως σήμερα δεν χτυπήθηκε τόσο πολύ η παιδική ηλικία των διάφορων πολιτισμικών φυλών. Μήπως αυτό δεν επηρέασε και τα παιδιά στις Δυτικές κοινωνίες, που εντάσσονται από πολύ νωρίς στο επιχειρηματικό σύστημα του ανταγωνισμού και της απληστίας, με το τελευταίο αποτελεί μια παράμετρο της αύξησης της ψυχικής νόσου στα παιδιά των δυτικών κοινωνιών;

Η παθολογικοποίηση της παιδικής ηλικίας προέρχεται και από το εκπαιδευτικό σύστημα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της παιδικής διαταραχής Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), και στα ελληνικά, Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).^[[2]] Σύμφωνα με την Amitai Abramovitch (2013)^[[3]], η κλινική εικόνα της Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) έχει λάβει τεράστια έκθεση, κυρίως λόγω των διεγερτικών φαρμάκων, όπως το Ritalin. Επιπρόσθετα, εκτός από την υπερβολική χορήγηση φαρμάκων, έχει γίνει λόγος και για ‘υπερδιάγνωση’, καθώς πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται για διαταραχή αλλά μάλλον για μια κατασκευασμένη έννοια, η οποία δημιουργήθηκε για να ελέγχει συμπεριφορές που δεν είναι συμβατικές.

Η εν λόγω διαγνωστική κατηγορία της ADHD/ΔΕΠΥ έχει αυξηθεί δραματικά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή η αύξηση έχει κάνει πολλούς επιστήμονες από διάφορους κλάδους να αμφισβητήσουν την επιστημονική της εγκυρότητα, τονίζοντας τους κινδύνους που εγκυμονεί η συνταγογράφηση φαρμάκων προκειμένου να ελεγχθεί η ιστορικά προσδιορίσιμη συμπεριφορά της παιδικής ηλικίας. Η J. M. Stolzer (2009), αναφέρει ότι τα πιο πολλά παιδιά που παίρνουν διαγνώσεις παραπέμπονται από το εκπαιδευτικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών. Μέσα από αυτή την παθολογικοποίηση της παιδικής ηλικίας που περνά από το Αμερικάνικο Εκπαιδευτικό Σύστημα ολοένα και περισσότερες διασπαστικές συμπεριφορές ορίζονται ως παθολογικές και υποτίθεται πως είναι άμεσο αποτέλεσμα μιας χημικής ανισορροπίας του εγκεφάλου.^[[4]]

                Πολλά παιδιά που φτάνουν στα δυτικά κράτη έχουν περάσει μιαν οδύσσεια, μπορεί να διέσχισαν διάφορα άλλα κράτη με τα πόδια είτε με άλλο μέσο, μπορεί να είναι ασυνόδευτα, να έχασαν τους γονείς τους, να ήταν μάρτυρες τραυματικών εμπειριών, ή θυματοποίηθηκαν τα ίδια, όπου η πείνα, η στέρηση και οι κίνδυνοι ήταν παρούσες-όντας σε όλη αυτή την πολλαπλή συλλογική και ατομική τραυματική εμπειρία.

                Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς: πόσο γελοίο θα μπορούσε να είναι, μετά από όλα αυτά, να σου μετρούν το δείκτη νοημοσύνης χορηγώντας σου ένα τεστ, ή να σε τοποθετούν σε μια ‘ειδική τάξη’ σχολείου; Σε μια ‘ειδική τάξη’ όπου μέσω ‘ειδικών θεραπαινίδων αγωγών’ κ.ο.κ., θα σου επιβάλουν την ‘επιτυχή’ προσαρμογή. Και όταν εσύ αρνηθείς, ως ανήλικο άτομο, την πολιτισμική, εκπαιδευτική και λεκτική γενοκτονία, ποιο θα είναι το μέλλον σου; Μήπως οι οπαδοί του Κοινωνικού Δαρβινισμού θα σε ονομάσουν παραβατικό ανήλικο και εν δυνάμει εγκληματία;  

            Η πρώτη επαφή με κάποιον άλλο πολιτισμό προκαλεί, συνήθως, ένα πολιτισμικό σοκ. Τα συμπτώματα του πολιτισμικού σοκ είναι σε γενικές γραμμές, για τους ενήλικες, η κόπωση, η ευερεθιστότητα, η κατάθλιψη και η απώλεια εμπιστοσύνης. Ενδέχεται τα συμπτώματα να είναι πολύ περισσότερα και εξαρτώνται από πάρα πολλούς παράγοντες, κυρίως, λόγω της μεταβλητότητας του περιβάλλοντος και των όρων ύπαρξης της ζωής, η οποία βρίσκεται σε συνεχή απειλή. Αίσθημα στέρησης αναφορικά με το παρελθόν, αίσθημα απόρριψης από τη χώρα υποδοχής, άγχος, αηδία και θυμό για τις ξένες πρακτικές και τα προϊόντα του πολιτισμού της χώρας υποδοχής. Αισθήματα ανικανότητας και ανημποριάς μπροστά στη νέα πραγματικότητα.

Στα παιδιά, το πολιτισμικό σοκ, μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη τους, υπάρχει κίνδυνος αναπτυξιακών απωλειών, υπερδιέγερση. Επίσης, τα παιδιά μπορεί να προσπαθήσουν να προσαρμοστούν στο περιβάλλον, αλλά αυτή η προσαρμογή να είναι αδύνατο, πολλές φορές να συμβεί, διότι η παιδική ηλικία στο δικό τους πολιτισμικό πλαίσιο βιωνόταν με τελείως διαφορετικό τρόπο. Άλλες φορές η προσαρμογή μπορεί να είναι πιο εύκολη. Πολύ συχνά, τα αισθήματα απώλειας και στέρησης μπορεί να είναι πιο έντονα, γύρω από τους φίλους, την παλαιά ζωή, τα υλικά υπάρχοντα. Επιπλέον, τα παιδιά πολλές φορές υφίστανται την απόρριψη από τους συνομηλίκους και το σχολείο.

Το πολιτισμικό σοκ μπορεί να ακολουθείται από το ‘σχολικό σοκ’ όπου οι μαθητές καλούνται επιβιώσουν σε ένα τελείως διαφορετικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η προσαρμογή στο εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι κάτι απόλυτο, κάποια παιδιά απλώς επιβιώνουν στο περιβάλλον του σχολείου ενώ άλλα θα επιτύχουν και, επίσης μπορεί κάποια άλλα να αναπτύξουν μακροπρόθεσμα προβλήματα.^[[5]^]

                Ποια θα μπορούσε να είναι η θέση της Εγκληματολογίας για τις συνέπειες που προκύπτουν από την πολιτισμική και εκπαιδευτική γενοκτονία; Ποια είναι τα θύματα της πολιτισμικής και εκπαιδευτικής γενοκτονίας; Σίγουρα, η εκπαιδευτική γενοκτονία έχει στο στόχαστρο τα ανήλικα άτομα. Αφενός, δημιουργώντας τραύματα και σκοτώνοντας τον πολιτισμό τους και, αφετέρου, δημιουργώντας ‘ειδικές δομές’ επανένταξης και επανόρθωσης τους ώστε, να αλλοτριωθεί ολοκληρωτικά το υποκείμενο.

                Ποιο είναι το συλλογικό θύμα που συναντά την εκπαιδευτική γενοκτονία; Ποιος είναι ο δράστης; Ποιο είναι το θύμα; Τα ανθρώπινα δικαιώματα τι θα απαντούσαν στα θύματα της εκπαιδευτικής γενοκτονίας; Εν τέλει, το θύμα γνωρίζει τον δράστη;

Βιβλιογραφία

(από το Α) ….

[1] Holdstock, l., (2000), RE-EXAMINING PSYCHOLOGY - Critical perspectives and African insights, Routledge: London and New York, σσ. 25, 26.

[2]http://www.dailymail.co.uk/news/article-441304/The-great-ADHD-myth.html, 9 March 2007.

[3] Amitai Abramovitch, Ph.D (2013), Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD):Disentangling Myth from Factisites.harvard.edu/.../docs/.../Psyc%20E-20.

[4]Stolzer, J. (2007). The ADHD epidemic in America. Ethical Human Psychology and Psychiatry, 9 (2), σσ. 37–50.

[5]http://www.culturesintheclassroom.com/7_culture_shock.shtml

---

[1]Holdstock, l., (2000), Re-Examining Psychology - Critical perspectives and African insights, Routledge: London, σσ. 25-26.

[2]http://www.dailymail.co.uk/news/article-441304/The-great-ADHD-myth.html, 9 March 2007.

[3] Amitai Abramovitch, Ph.D (2013), Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD):Disentangling Myth from Fact, isites.harvard.edu/.../docs/.../Psyc%20E-20.

[4] Stolzer, J. (2007). The ADHD epidemic in America. Ethical Human Psychology and Psychiatry, 9 (2), σσ. 37–50.

[5]http://www.culturesintheclassroom.com/7_culture_shock.shtml