Αγγελική Καλλιμανώλη. Η καλλιέργεια και η καταστροφή των σοδειών παράνομων ναρκωτικών ουσιών στη Λατινική Αμερική μέσα από μια περιβαλλοντική ματιά.

Αγγελική Καλλιμανώλη. Η καλλιέργεια και η καταστροφή των σοδειών παράνομων ναρκωτικών ουσιών στη Λατινική Αμερική μέσα από μια περιβαλλοντική ματιά.

  Η πτώση του τείχους του Βερολίνου και η κατάρρευση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που σήμαναν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, βοήθησαν τις ΗΠΑ να πραγματοποιήσουν μια εισβολή στον Παναμά μακριά από τα άγρυπνα φώτα της δημοσιότητας. Αν και η αμερικανική επιχείρηση είχε ως μοναδικό σκοπό τον έλεγχο της διώρυγας του Σουέζ, έμεινε στο συλλογικό υποσυνείδητο των Αμερικανών ως μια από τις μεγαλύτερες μάχες στον «πόλεμο κατά των ναρκωτικών» στην οποία, μάλιστα, συνελήφθη και ο πρώην πράκτορας της CIA και τότε Πρόεδρος του Παναμά, Μανουέλ Νοριέγκα[1].

  Λίγο παραπέρα όμως από την πολιτική απόχρωση των γεγονότων, υπάρχουν και εκείνοι που βλέπουν με άλλη κριτική στάση την όλη κατάσταση. Ο Rodríguez Μ. (1994) σημειώνει ότι η καλλιέργεια και επεξεργασία κοκαΐνης στην Κολομβία και στο Περού έχουν οδηγήσει στην καταστροφή περισσότερων από 100.000 στρεμμάτων εύθραυστων τροπικών οικοσυστημάτων τις τελευταίες δεκαετίες. Επιπροσθέτως, ο Parra L.A. (1995) τονίζει ότι οι φυτείες κοκαΐνης καθιστούν ακατάλληλη τη χρήση γης για τουλάχιστον 10 χρόνια από την καταστροφή τους, λόγω ότι για την ανάπτυξη τέτοιων φυτών χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα και λιπάσματα υψηλής τοξικότητας πάνω από τα επιτρεπτά όρια τόσο για τους ανθρώπους όσο και για το περιβάλλον. Οι ουσίες αυτές δεν καταλήγουν πουθενά αλλού πέρα από τα ποτάμια και τους ωκεανούς (Anicama J., 1994).

  Ο Αμερικανός ερευνητής Seth Schulberg διεξήγαγε μία από τις ελάχιστες εμπειρικές μελέτες  στα εδάφη της φυλής Chapare της Βολιβίας, αναφορικά με τις περιβαλλοντικές και οικολογικές επιπτώσεις από την επεξεργασία των φύλλων του φυτού κόκα (Erythroxylum coca[2]) στις εγκαταστάσεις εργοστασίων προκειμένου να παραχθεί η κοκαΐνη.[3] Η έρευνά του κατέδειξε την αποψίλωση των δασών και την χημική μόλυνση ως τις κύριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, με την παράλληλη καταστροφή του 90% της βλάστησης στις γύρω περιοχές και τόνους θειικού οξέος να επιβαρύνουν τα οικοσυστήματα των λιμνών. Στην ίδια συχνότητα κινούνται και οι λιγοστές έρευνες για την καλλιέργεια της οπιούχου παπαρούνας (Papaver somniferum - Μήκων η υπνοφόρος) από την οποία παράγεται η ηρωίνη, στην Κολομβία και το Μεξικό, που προειδοποιούν για διάβρωση του εδάφους, μόλυνση των υδάτων και απώλεια βιοποικιλότητας (Parra L.A., 1994).

  Ήδη από την δεκαετία του ’70 οι αμερικανικές κυβερνήσεις έχουν εξαπολύσει πόλεμο κατά των ναρκωτικών, με ιδιαίτερη προτίμηση στον εναέριο ψεκασμό ζιζανιοκτόνων προκειμένου να καταστρέψουν τις καλλιέργειες μαριχουάνας και ηρωίνης. Από τον Ιανουάριο του 1971 έως τον Μάιο του 1972, εξαλείφθηκαν 936 καλλιέργειες οπιούχου παπαρούνας και καταστράφηκαν 4.500 φυτείες μαριχουάνας (Neuman E., 1984). Μάλιστα, το 1978 συνεστήθη και ειδική μονάδα εναέριων ψεκασμών, την λεγόμενη Interregional Narcotics Eradication Air Wing. Το ζιζανιοκτόνο paraquat (Gramoxone) ή το ορμονικό ζιζανιοκτόνο 2,4D που αποτέλεσε και βασικό συστατικό του Agent Orange από τον αμερικανικό στρατό στο Βιετνάμ με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων, χρησιμοποιήθηκαν ουκ ολίγες φορές για την καταστροφή σοδειών με ναρκωτικά.

  Στις 2 Απριλίου του 1979, το αμερικανικό Υπουργείο Υγείας ανακοινώνει τις σοβαρές βλάβες που μπορεί να προκαλέσει στους χρήστες μαριχουάνας η οποία είχε ψεκαστεί με paraquat (Landrigan et. al., 1983). Έκτοτε, πραγματοποιήθηκαν αρκετές έρευνες προκειμένου να βρεθούν άλλα ζιζανιοκτόνα που θα ψεκάζονται δια αέρος, όπως το Glyphosate της Monsanto (με την εμπορική ονομασία Roundup) και το Tebuthiuron (ή Spike) τα οποία χρησιμοποιούνται  έως και σήμερα σε επιχειρήσεις ψεκασμού «ύποπτων» εδαφών με φυτείες κόκας και μαριχουάνας στην Κεντρική και τη Νότια Αμερική. Η Defensoria del Pueblo -μια υπηρεσία ανάλογη με τον δικό μας «Συνήγορο του Πολίτη»- καταγγέλλει την παράνομη χρήση του Tebuthiuron και τον ψεκασμό αδιακρίτως όλων των φυτειών. Σε πρόσφατη έκθεσή της εκτιμά ότι από τους ψεκασμούς έχουν ήδη καταστραφεί 150.000 εκτάρια τροπικού δάσους στα ευαίσθητα οικοσυστήματα του Αμαζόνιου και πως αν διατηρηθεί ο σημερινός ρυθμός ψεκασμού, μέχρι το 2015 θα έχει μετατραπεί σε άγονη πεδιάδα το 70% των περιοχών αυτών. Αναλογιστείτε ότι ακόμα και η ίδια εταιρεία που παρασκευάζει το Tebuthiuron, η χημική βιομηχανία Dow, αντιτίθεται στη χρήση του για αεροψεκασμούς…

Αγγελική Καλλιμανώλη

Μεταπτυχιακό Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

---

[1] Στις 16/09/1991 άρχισε στις ΗΠΑ η δίκη του Νοριέγκα και στις 10/04/1992 του επιβλήθηκε ποινή κάθειρξης 40 ετών για οκτώ κατηγορίες που αφορούσαν σε λαθρεμπόριο ναρκωτικών και εκβιασμούς.

[2] Η αλκαλοειδής κοκαΐνη ή απλά κοκαΐνη που βρέθηκε στα φύλλα της κόκας εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα μέσα του 19ου αιώνα. Στο τέλος του ίδιου αιώνα η χρήση της ήταν συνηθισμένη, αλλά στις αρχές του 20ου αιώνα ο κόσμος αντιλήφθηκε τα βλαπτικά αποτελέσματά της και έτσι εντάχθηκε στα ναρκωτικά.

[3] Ό.π.