Χριστόφορος Γεωργόπουλος. Παγκόσμια οικονομία και χρηματοπιστωτικό σύστημα, 12 Δεκεμβρίου 2014

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ.

     Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσουμε σχηματικά την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας από τον ήπιο, μεικτό καπιταλισμό του κευνσιανού προτύπου προς το κυρίαρχο χρηματοπιστωτικό σύστημα του νεοφιλελευθερισμού. Το στοιχεία σκοπίμως παρουσιάζονται επιγραμματικά, για να δώσουν την γενική εικόνα της πλήρους μεταστροφής στην ιστορική πορεία του καπιταλιστικού συστήματος από το 1970 και εφεξής.

      Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, η χρηματοοικονομική σφαίρα κυριαρχεί επί της πραγματικής οικονομίας. Έπειτα από μία χρυσή 25ετία καπιταλιστικής ανάπτυξης (1945-1970), οι δυτικές χώρες εισέρχονται σε ύφεση: χαμηλή άνοδος εργατικού εισοδήματος, αύξηση ανεργίας, μειωμένη ανάπτυξη. Ταυτόχρονα ένα ισχυρό εργατικό κίνημα διέθετε την δύναμη να αντιπαραταχθεί στο κεφάλαιο. Έπρεπε συνεπώς να πειθαρχηθεί. Η λύση που προκρίθηκε ήταν το άνοιγμα των εθνικών οικονομιών στον διεθνή ανταγωνισμό. Με άλλα λόγια, η ανεμπόδιστη μετακίνηση του κεφαλαίου σε περιοχές με φτηνό εργατικό δυναμικό. Η συνέχεια αρκετά απλή. Ο μισθός του εθνικού εργάτη μειώνεται. Δεν έχει χρήματα να αγοράσει. Δεν πωλούνται τα αγαθά. Μονόδρομος λοιπόν η παροχή πίστωσης σε όλους. Κάπως έτσι το χρηματοπιστωτικό σύστημα αρχίζει να γιγαντώνεται.

     Το 1970, το 90% του διεθνούς κεφαλαίου διοχετευόταν στο εμπόριο και τις μακροχρόνιες επενδύσεις και μόλις ένα 10% αποσκοπούσε άμεσα σε κερδοσκοπία. Ακριβώς είκοσι χρόνια αργότερα, ο John Eatwell, οικονομολόγος του πανεπιστημίου του Cambridge, θα αποδείξει πως τα ποσοστά αντιστράφηκαν: 10% για επενδύσεις, 90% σε κερδοσκοπία. Το 1994, σύμφωνα με τον οικονομολόγο Ντέιβιντ Φίλιξ, μόλις το 5% των διακινούμενων κεφαλαίων είχε σχέση με την πραγματική οικονομία. Το 1972, η άσημη τότε επενδυτική τράπεζα Morgan Stanley είχε μία έδρα, απασχολούσε 110 εργαζομένους και το κεφάλαιο της ανερχόταν σε 12 εκατομμύρια δολάρια. Σήμερα διαθέτει γραφεία σε κάθε γωνία του κόσμου, 50 χιλιάδες εργαζομένους και κεφάλαιο πολλών δισεκατομμυρίων, ανήκει δε στους ομίλους που ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία. Με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς, στα 15 ευρώ χρηματικού πλούτου μόλις το 1 αντιστοιχεί σε πραγματικό πλούτο. Το υπόλοιπο είναι εικονικό χρήμα, αέρας, φούσκα.

   Οι τράπεζες παραδοσιακά διέθεταν ως λειτουργίες την παροχή δανείων και την πραγματοποίηση επενδύσεων. Πρώτος ο Clinton φρόντισε να τις αποδεσμεύσει από το δεύτερο κομμάτι και να ανοίξει τον δρόμο για την ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία σε τζόγο και στοιχήματα. Βεβαίως το αλισβερίσι με εικονικό χρήμα προσέφερε μεν προοπτικές τεράστιου κέρδους, εμπεριείχε όμως μεγάλο ρίσκο και μικρή ασφάλεια. Οι τράπεζες κινδύνευαν συνεπώς με χρεοκοπία. Το εμπόδιο παρακάμφθηκε με την δοκιμασμένη και επιτυχημένη συνταγή. Το κράτος εγγυάται ότι τα σπασμένα του τζόγου θα τα πληρώσει ο φορολογούμενος. Και εδώ φανερώνεται η υποκρισία του ισχυρού, που για τον εαυτό του επιθυμεί τους πόρους και την προστασία ενός κράτους πρόνοιας, την ώρα που καλεί τον αδύναμο να επιβιώσει στην ζούγκλα της ελεύθερης αγοράς. Υποτίθεται πως ο νεοφιλελευθερισμός υπόσχεται την πλήρη αποχή του κράτους από την σφαίρα της οικονομίας αλλά αποδεικνύεται πως απαιτεί έναν ισχυρό κρατικό μηχανισμό για να λειτουργήσει. Ένα αμιγώς καπιταλιστικό σύστημα είναι ουτοπικό και δεν θα επιβίωνε για παραπάνω από δύο εβδομάδες. Εκείνο που εφαρμόζεται είναι ένα μείγμα φιλελευθερισμού (για τον αδύναμο) και προστατευτισμού (για τον ισχυρό). Με τα λόγια του Σλαβόι Ζίζεκ: «Ο νεοφιλελευθερισμός είναι ιδεολογία. Άρα ποτέ δεν υιοθετείται από την πολιτική». Τα υπόλοιπα αφορούν τους ρομαντικούς ιδεολόγους, τους επαγγελματίες πολιτικούς και την ατζέντα των ΜΜΕ.

     Με το κράτος λοιπόν ως ασπίδα προστασίας και την περιουσία των πολιτών ως υποθήκη, οι τράπεζες διευρύνουν ανεμπόδιστα και χωρίς ρίσκο τις κερδοσκοπικές του δραστηριότητες. Αν τίποτε δεν τις αναχαιτίζει από το να στοιχηματίσουν στην χρεωκοπία μίας χώρας, τότε γίνονται ισχυρότερες από την ίδια την χώρα. Το εθνικό κράτος υποχωρεί και το κέντρο της παγκόσμιας εξουσίας μεταφέρεται σε κολοσσιαίους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εμφανίζεται και καθίσταται παντοδύναμη, ως ναυαρχίδα της παγκόσμιας οικονομίας, η G.S. Ακολουθούν οι Morgan- Stanley, Stanley- Morgan, JP Morgan κ.α.