Χριστόφορος Γεωργόπουλος. Σύνθεση των σύγχρονων ελληνικών φυλακών.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΦΥΛΑΚΩΝ.

     Έπειτα από μία σειρά κειμένων επικεντρωμένων σε ιστορικά στοιχεία, θεωρητικές παρατηρήσεις και προγραμματικές αρχές, αποφασίσαμε να συντάξουμε ένα άρθρο βασισμένο, ως επί το πλείστον, σε αριθμητικά στοιχεία και στατιστικά δεδομένα. Η παρουσίαση αφορά την ανθρωπολογία των σύγχρονων ελληνικών φυλακών- συνολικός αριθμός φυλακισμένων, υπερπληθυσμός, ποσοστό αλλοδαπών, ποσοστό ισοβιτών, σύγκριση με προηγούμενα έτη αλλά και με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

     Μία σύντομη ματιά στην ιστορία του νεοφιλελευθερισμού θα φανερώσει πως η επικράτησή του συνοδεύθηκε από αυταρχικοποίηση και συντηρητικοποίηση της κοινωνίας. Στις δυτικές ιδίως δημοκρατίες, τα στοιχεία που αποδεικνύουν θετική σχέση ανάμεσα σε εξάπλωση νεοφιλελεύθερων πολιτικών και ένταση της καταστολής εμφανίζονται συντριπτικά. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα. Στην Μεγάλη Βρετανία της Θάτσερ σημειώθηκε αύξηση των φυλακίσεων κατά 23,3%. Στις ΗΠΑ του Ρήγκαν και της «μηδενικής ανοχής» οι 31.000 φυλακισμένοι του 1980 έγιναν 400.000 το 1994, η πλειονότητα των οποίων μαύροι ή άνεργοι, καταδικασθέντες για διακίνηση ή χρήση ναρκωτικών. Σε γκετοποιημένες γειτονιές των αμερικανικών μεγαλουπόλεων 50% του ανδρικού πληθυσμού 16-35 ετών βρίσκεται στην φυλακή, αναμένει δίκη ή έχει αφεθεί ελεύθερο υπό όρους. Υπολογίζεται δε πως το 1/3 των Αφροαμερικανών, γεννηθέντων το 2001, θα φυλακιστεί κάποια στιγμή στο μέλλον. Στην μετασοβιετική Ρωσία, ο αριθμός των εγκλείστων έχει ήδη διπλασιαστεί. Αναπόφευκτα, τίθεται το ερώτημα αν η Ελλάδα της μνημονιακής εποχής επιβεβαιώνει τον παραπάνω κανόνα.

     Επί 1979, ο συνολικός αριθμός εγκλείστων στην Ελλάδα ανερχόταν σε 2.815 άτομα, για να διπλασιαστεί το 1995( 5.831 έγκλειστοι). Οι αυξητικές τάσεις αποτυπώνονται και επί 1998, με 6.150 φυλακισμένους , για να αγγίξουν τους 9.000 το 2005, τους 11.700 το 2008 και τους 12.600 το 2013. Σήμερα, ο ακριβής αριθμός των κρατουμένων υπολογίζεται στους 12.900. Σημειώνουμε πως ο αριθμός αυτός δεν περιλαμβάνει τους περίπου 700 ανθρώπους, κατά κανόνα αλλοδαπούς, που κρατούνται σε τμήματα μεταγωγών αναμένοντας την φυλάκισή τους, για διάστημα μεγαλύτερο του διμήνου, κατά παράβαση της σχετικής δικονομικής διάταξης.

     Η κατακόρυφη αύξηση των φυλακίσεων συνδέεται άμεσα με το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στα υπάρχοντα «κέντρα» ή «καταστήματα» (κατά την συμβατική ορολογία) κράτησης. Το 1998, υπήρχαν 4.332 διαθέσιμες θέσεις για 6.150 εγκλείστους, το 2005, 5.584 για 8.725, το 2008, 7.543 για 11.736 και το 2010, 9.103 για 11.369. Σήμερα, οι 12.900 κρατούμενοι στεγάζονται σε φυλακές ικανές να «φιλοξενήσουν» (σε μία έκφραση που θυμίζει την οργουελιανή «διπλή ομιλία») περίπου 9.300 άτομα. Αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένα παραδείγματα. Στο κέντρο κράτησης της Κω στεγάζονται 161 άνθρωποι, με την προβλεπόμενη χωρητικότητα να ανέρχεται στους 45. Στο αντίστοιχο κέντρο της Λάρισας κρατούνται 859 άτομα, με μέγιστο όριο τα 500. Στο Ναύπλιο, ο αριθμός των κρατουμένων εμφανίζεται σχεδόν διπλάσιος του προβλεπομένου (612 αντί για 314), ενώ παρόμοια εικόνα συναντούμε και στην Χαλκίδα (241 αντί για 120). Η τελευταία, μαζί με τις φυλακές του Κορυδαλλού έβαλε λουκέτο λόγω υπερπληθυσμού, με τους διευθυντές τους, ήδη από τις αρχές του 2012, να ενημερώνουν μέσω επιστολής τον αρμόδιο υπουργό πως αδυνατούν να παραλάβουν περισσότερους κρατουμένους. Σημειώνουμε πως σε καμία από τις 34 ελληνικές φυλακές ο αριθμός των εγκλείστων δεν κινείται εντός του καθορισμένου ορίου.

     Στην συντριπτική τους πλειονότητα, οι έγκλειστοι κρατούνται για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (4.032 παραβάτες). Οι γυναίκες κρατούμενοι ανέρχονται σε 592, οι ανήλικοι σε 609, ενώ άξιος αναφοράς κρίνεται ο πολύ υψηλός αριθμός υποδίκων (4.142 άτομα). Περισσότεροι από 6 στους 10 έγκλειστους (63%) είναι αλλοδαποί, οικονομικοί μετανάστες, με τον ακριβή τους αριθμό να ανέρχεται σε 7.875 άτομα στις αρχές του προηγούμενου έτους. Η Ελλάδα, μαζί με το Λουξεμβούργο, την Κύπρο και την Αυστρία, βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής λίστας. Οι περισσότεροι εξ’ αυτών είναι Αλβανοί (2.224), ακολουθούν Πακιστανοί (407), Ιρακινοί (398), Ρουμάνοι (397) και Βούλγαροι (362). Εξάλλου, το ποσοστό των ισοβιτών στην Ελλάδα (1.000 σε σύνολο 12.900 κρατουμένων) εμφανίζεται, μακράν του δευτέρου, το υψηλότερο μεταξύ των χωρών- μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόνο η Ιταλία προηγείται σε απόλυτους αριθμούς (1.600 ισοβίτες), σε πενταπλάσιο ωστόσο πληθυσμό σε σχέση με την χώρα μας.

     Η πραγματικότητα των ελληνικών φυλακών συμβαδίζει απόλυτα με την κατάσταση των ευρωπαϊκών. Εκτιμάται πως οι κρατούμενοι στα κράτη- μέλη της Ε.Ε. ανέρχονται σε 633.900. Αύξηση στον αριθμό των εγκλείστων και το ποσοστό των αλλοδαπών, επιδείνωση των συνθηκών κράτησης, ψυχικές ασθένειες, θάνατοι και αυτοκτονίες, συνθέτουν το τυπικό μοτίβο της σύγχρονης ευρωπαϊκής φυλακής.

     Η νεοφιλελεύθερη ολοκλήρωση στηριζόταν και στηρίζεται στην κρατική καταστολή. Όσο αποτελεσματικές τεχνικές χειραγώγησης και αν επιστρατεύσουν οι κυρίαρχοι φορείς κατήχησης (πολιτικοί, ΜΜΕ, ακαδημαϊκοί), η συναίνεση σε μία κοινωνία όπου 50.000 άνθρωποι τρέφονται από συσσίτια, 150.000 οικογένειες ζουν χωρίς θέρμανση και 3.100 αυτοκτονούν λόγω οικονομικού αδιεξόδου, θα διαμορφώνεται πρωτίστως υπό την απειλή της άμεσης κρατικής βίας. Και ολοένα θα φανερώνεται πως, αντίθετα με τα πυροτεχνήματα των απολογητών του νεοφιλελεύθερου δόγματος περί «λιγότερου κράτους», ο νεοφιλελευθερισμός απαιτεί ένα πανίσχυρο, παρεμβατικό και κατασταλτικό κράτος για να επιβληθεί. Η ελευθερία των αγορών μοιάζει για ακόμη μία φορά ασύμβατη με την ελευθερία του ανθρώπου.