Αγγελική Καλλιμανώλη. Οι Τρίτες Χώρες ‹‹καλωσορίζουν›› τα επικίνδυνα απόβλητα.

            Αγγελική Καλλιμανώλη. Οι Τρίτες Χώρες ‹‹καλωσορίζουν›› τα επικίνδυνα απόβλητα

  Το 7^ο Παγκόσμιο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Περιβαλλοντική Νομοθεσία και Πολιτική (UNEP - United Nations Environment Programme)[1], το οποίο έλαβε χώρα στο Nairobi της Κένυα τον Νοέμβριο του 2006, ανέδειξε τα απορρίμματα και την απόρριψη αυτών ως μείζονος σημασίας περιβαλλοντική θεματική. Ειδικότερα, οι εκπρόσωποι των 120 κυβερνήσεων που συμμετείχαν στη διάσκεψη, προβληματίστηκαν έντονα με τον ταχύ πολλαπλασιασμό των ‘‘ηλεκτρονικών αποβλήτων’’ (e-waste)[2] και με την εναπόθεση επικίνδυνων απορριμμάτων σε χώρες του Τρίτου Κόσμου λόγω του ελλιπούς νομοθετικού πλαισίου αυτών. Αποκαλυπτικό παράδειγμα αποτελεί το περιβαλλοντικό σκάνδαλο που ξετυλίχθηκε στις ακτές της Σομαλίας με αφορμή το τσουνάμι του 2004, με αρκετές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να αδειάζουν εκατοντάδες κοντέινερ γεμισμένα με τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, τα οποία διασκορπίστηκαν σε ξηρά και αέρα. Σύμφωνα με τον Bridgland (2006), τα ΗΕ αναφέρουν ότι άγνωστος αριθμός ντόπιων απεβίωσαν από αναπνευστικά προβλήματα και πως τα θαλάσσια ρεύματα ‘‘παρέσυραν’’ μαζί τους και κρούσματα καρκίνου προς την Ευρώπη.

  Η ασφαλής και νόμιμη διαχείριση ενός τόνου τοξικών αποβλήτων κοστίζει σχεδόν 2.500 χιλιάδες δολάρια στην αμερικανική ήπειρο. Η εναπόθεσή του σε μια αναπτυσσόμενη χώρα, αντιθέτως, κοστίζει μόλις το 1/10, όπως αναφέρουν οι Rosoff et al. (1998). Λόγω του σχεδόν ανύπαρκτου νομοθετικού πλαισίου και της άσχημης οικονομικής κατάστασης, οι φτωχές χώρες (και φυσικά οι διεφθαρμένοι κρατικοί αξιωματούχοι) πολύ συχνά βρίσκουν οικονομικά ελκυστικό το να προσφέρουν τη γη τους ως εναποθετήριο των αμερικανικών αποβλήτων, κάτι που οι αμερικανικές πολιτείες έχουν εκμεταλλευθεί προς όφελός τους ουκ ολίγες φορές.

   Η ακτογραμμή της Αφρικανικής Ηπείρου αποτελεί τον αγαπημένο προορισμό των ευρωπαϊκών και αμερικανικών επικίνδυνων αποβλήτων. Οι χώρες αυτές, όμως, δεν διαθέτουν ούτε τον εξοπλισμό ούτε την τεχνογνωσία ούτε την οικονομική ευελιξία να διαχειριστούν έναν τόσο μεγάλο όγκο απορριμμάτων. Τα γεγονότα του 2006 στην Ακτή του Ελεφαντοστού κυλούν ακόμα στις μνήμες πολλών ώστε να μην ξεχνάμε τις τραγικές συνέπειες από τις παράνομες εξαγωγές αποβλήτων. Περίπου 528.000 λίτρα επικίνδυνων υγρών χημικών ξεφορτώθηκαν στο λιμάνι του Abidjan, της μεγαλύτερης πόλης της Ακτής Ελεφαντοστού, την 19η Αυγούστου από το δεξαμενόπλοιο «Probo Koala» (γνωστό και ως «δεξαμενόπλοιο της ντροπής»), με σημαία Παναμά, της ελληνικής ναυτιλιακής εταιρείας Prime Marine Corporation, που είχε ναυλωθεί στην ολλανδική εταιρεία Trafigura Beheer. Τα απόβλητα (μεταξύ τους και υδρόθειο[3]) «θάφτηκαν» σε περισσότερες από 12 τοποθεσίες στην εξαιρετικά πυκνοκατοικημένη περιοχή. Οι τοπικές αρχές, ανήμπορες να διαχειριστούν έναν ζωντανό εφιάλτη, ζήτησαν την βοήθεια της γαλλικής εταιρείας διαχείρισης αποβλήτων Tredi International, η οποία όχι μόνο αφαίρεσε και μετέφερε τα τοξικά απόβλητα στη Γαλλία για ασφαλή καταστροφή τους αλλά και χώμα, πέτρες και βράχους που είχαν επίσης μολυνθεί.[4] O τραγικός απολογισμός απαριθμούσε την τοξική μόλυνση εκατοντάδων ειδών της τροφικής αλυσίδας - φυτά, καρποί, ψάρια, γουρούνια - και την εμφάνιση ασθενειών σε χιλιάδες κατοίκους ενώ τα ΗΕ (2009) αναφέρουν ότι 17 άνθρωποι απεβίωσαν.

  Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ νόμιμου και παράνομου καθίσταται εξαιρετικά ασαφής όταν έχει να κάνει με τη διαχείριση αποβλήτων και, ειδικά, από τη σκοπιά οφέλους της ανθρώπινης υγείας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, μέσω μιας νέο-φιλελεύθερης κρατικής πολιτικής, προάγει τη διόγκωση της καταστροφικής για το περιβάλλον δραστηριότητας. Οι δομικές διαφορές των οικονομικών αναγκών και της κυβερνητικής νομοθεσίας μεταξύ του αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου, καθώς και η παντελής απουσία ενός διεθνούς θεσμού περιβαλλοντικής επιτήρησης, ενθαρρύνουν το δυτικό βιομηχανικό κεφάλαιο να στρέφεται σε παράνομες και επικίνδυνες δραστηριότητες με συχνά θύματα τις Τρίτες Χώρες οι οποίες ‘‘καλωσορίζουν’’ τέτοιες ενέργειες ως ‘‘επενδύσεις’’.[5]

Καλλιμανώλη Αγγελική

Πάντειο Πανεπιστήμιο

Μεταπτυχιακό ‹‹Η Σύγχρονη Εγκληματικότητα και η Αντιμετώπισή της››

 

---

[1] Βλ. http://www.unep.org/, επίσκεψη 04/10/2014.

[2] Ηλεκτρονικά απόβλητα (Electronic waste, E-waste ή "Waste Electrical and Electronic Equipment") είναι ένας τύπος αποβλήτων που αποτελείται από κατεστραμμένες ηλεκτρικές ή ηλεκτρονικές συσκευές ή γενικότερα συσκευές που λόγω παλαιότητας ή άλλες αιτίες δεν τις θέλουμε ποια. Είναι ένα θέμα που πρέπει να μας απασχολήσει γιατί πολλά εξαρτήματα αυτού του εξοπλισμού είναι τοξικά για το περιβάλλον και δεν είναι βιο-διασπάσιμα (biodegradable).

[3] Το υδρόθειο (H₂S) είναι το πιο γνωστό και το πιο επικίνδυνο δύσοσμο αέριο, περισσότερο δηλητηριώδες ακόμα και από το υδροκυάνιο. Όταν εισπνευστεί σε μικρά ποσά, προκαλεί πονοκεφάλους, σε μεγαλύτερα ποσοστά όμως επιφέρει θάνατο. Σήμερα αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές για όσους εργάζονται σε πετρελαϊκές γεωτρήσεις, στους αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου και στα διυλιστήρια.

[4] Red Bolivia, 2006.

[5] Low and Gleeson, 1998, σελ. 121.